پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب‌_ بدعت ازجمله مسائلی است که بعد از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و‌ آله) توسط برخی افراد رواج داشته است و افراد مختلف مسائلی که در دین نبوده است به آن اضافه کردند و باعث انحراف در دین شده‌اند. در این مقاله با برخی از اسباب ایجاد بدعت در دین ازجمله تعصب بیش‌ازحد به عبادات، تبعیت از هوی و هوس، تعصب بی‌جا و تسلیم غیر معصوم شدن آشنا می‌شویم.
1. مبالغه در تعبد و عبادت نمودن خدا:
هرچند این قاعده کلیت ندارد، اما برخی از بدعت‌ها به همین سبب به وجود می‌آید مثلاً شخصی خود را خواجه می‌کند تا از شهوات و گناهان در امان باشد لذا در حدیثی که عثمان بن مظعون از پیامبر (صلی الله علیه و‌ آله) اذن گرفت برای خواجه نمودن خود، حضرت در جواب او فرمودند: «که اختصاء مؤمن به عقیم کردن نیست بلکه با روزه گرفتن است». [۱]
۲. تبعیت از هوی و هوس:
وقتی نگاهی به تاریخ مدعین نبوت می‌کنیم می‌بینیم این افراد معمولاً از روی هوی و هوس و به جهت معروف کردن خود و نشان دادن خود در بین مردم است و ازآنجایی‌که بدعت‌گذار نیز فرعی از این مسئله هست بی‌شک هدفی که از این کار دارد همین است و روایات نیز به مسئله هوی و هوس در بدعت‌گذار اشاره دارد. [۲]
3. طلب اطلاع بر علومی که در حد آن نبودند:
این نیز خود عاملی در ایجاد بدعت بود مثل‌اینکه امام علی (عليه السلام) درباره قضا و قدر با هرکسی صحبت نمی‌کرد زیرا هرکسی نمی‌توانست این مسئله را درک نماید در قرون ثلاثه هم به علت عدم علم برخی افراد از دین و مذهب باعث ایجاد مذاهب و فرقه‌های مختلف در دین شد درحالی‌که راه مستقیم یکی بیشتر نبود و این خود نشان از وجود بدعت‌ها در‌‌ همان قرون ثلاثه است.
4. تعصب بی‌جا:
یکی دیگر از عواملی که به نظر نویسنده باعث بدعت شده است تعصب نسبت به عقاید پدران و اجداد گذشته و تعصب نسبت به آداب قومیت‌ها. همچنان که این مسئله در زمان رسول خدا به چشم می‌خورد آنجا که قبیله‌ای به رسول خدا (صلی الله علیه و‌ آله) ایمان آورد اما آن‌ها شروطی برای ایمان خود گذاشتند ازجمله این شروط حلیت ربا و زنا بود که رسول خدا پس از خواندن آیات مربوط به حرمت هر یک از این موارد دستور به محو این نوشته و شروط دادند. [۳] این‌ها همه از تعصبات قومی و قبیله‌ای است.
5. تسلیم غیر معصوم شدن:
ازآنجایی‌که غیر معصومین از خطا و اشتباه مصون نیستند لذا گاهی باعث می‌شود به‌اشتباه روند و عقیده‌ای را بیان کنند که در شریعت وجود نداشته است و حال‌آنکه حق چنین تشریعی ولو ناخواسته را ندارند. در کتب حدیثی و فقهی سنت‌هایی است که به خلفای سه‌گانه اسناد داده‌شده است درحالی‌که هیچ‌کدام از این موارد در کتاب و سنت رسول خدا نیامده است. درنتیجه فتوا دادن طبق این موارد بدعت در دین است. [۴]

پی‌نوشت:
[۱]. شاطبی، الاعتصام، مکتبه التجاریه الکبری، مصر، بی‌تا، ج۱، ص۳۲۵.
[۲]. نگاه کنید به؛ کلینی، محمّد بن یعقوب، الکافی، تصحیح و تعلیق: علی أکبر غفاری، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ سوم، ۱۳۶۷ ش، باب البدع.
[۳]. ابن اثیر، اسدالغابه، دار‌الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۲۹.
[۴]. سبحانی، جعفر، البدعة مفهوم‌ها حد‌ها و آثارها، چاپ اول، بیروت، دار الوضاء، ۱۴۱۹ق، ص۵۵-۶۵.