پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ کتاب «معالم فی الطریق» آخرین کتابی است که سید قطب در زندان نگاشته است. سید قطب در این کتاب جامعه را به جاهلی و اسلامی تقسیم کرده است.[1] وی جوامع کنونی را جامعه جاهلی دانسته و معتقد است، باید برای ایجاد جامعه اسلامی بپاخاست و از جامعه جاهلی فاصله گرفت.[2] این کتاب تأثیری عمیق بر جوانان اسلام‌خواه مصری گذاشت و تحت تأثیر این کتاب، گروه‌های تکفیری شکل گرفت.

گروه‌هایی که از کتاب «معالم فی الطریق» تأثیر پذیرفته‌اند عبارتند از:
1. حزب التحریر الاسلامی: شیخ تقی‌الدین نبهانی، مؤسس این گروه است و این حزب را در سال 1950 تأسیس کرد. نبهانی با تأثیرپذیری از افکار سید قطب، خواهان ایجاد جامعه اسلامی بود. این گروه بر این باور بودند که برای ایجاد تشکیل جامعه اسلامی، باید افراد جامعه اصلاح شوند و لازمه آن اصلاح احساسات، قوانین و افکار جامعه است.[3]
2. حزب جماعت المسلمین: رهبری این گروه را فردی به نام شکری مصطفی برعهده داشت. شکری مصطفی دانشجوی رشته کشاورزی در اسیوط مصر بود. وی در سال 1965 به خاطر پخش اعلامیه‌های اخوان به زندان افتاد و در آن‌جا با کتاب‌های مودودی و سید قطب آشنا شد. وی بعد از آزادی گروهی تشکیل داد و با پیروانش از جامعه جاهلی (جامعه مصر) فاصله گرفت. شکری مصطفی تحت تأثیر کتاب «معالم فی الطریق» همه مسلمانان مصر را مشرک و کافر می‌دانست. آنان فقط خود را مسلمان می‌دانستند. رهبران اصلی این گروه با ترور وزیر اوقاف مصر، به حکم اعدام محکوم شدند و به دار مجازات آویخته شدند.[4]
3. سازمان جهاد: رهبری این گروه با فردی به نام عبدالسلام فرج بود. وی کتابی به نام «فریضه الغائبه» در رابطه با جهاد در اسلام دارد. عبدالسلام بر این باور است، تنها راه رسیدن به حکومت اسلامی، جهاد علیه حاکم ظالم است.[5] اکنون این کتاب و «معالم فی الطریق» سید قطب و «المصطلاحات الاربعه» مودودی، از مهم‌ترین آثاری است که تکفیری‌ها به آن استناد می‌جویند.

با این توصیفات روشن شد، که سید قطب تأثیرات فراوانی بر گروه‌های جهادی گذاشته است و به‌نظر می‌رسد، کتاب «معالم فی الطریق» سید قطب، مثل چاقویی برنده است، که با آن، هم می‌توان هندوانه قاچ زد، و هم می‌توان سر انسان را برید. اما متأسفانه گروه‌های بی‌عقل تکفیری، با استناد به این کتاب، سر انسان‌های بی‌گناه را از تن جدا می‌کنند!

پی‌نوشت:

[1]. جامعه جاهلی از دیدگاه سید قطب.
[2]. سید قطب، نشانه‌های راه، ترجمه «معالم فی الطریق»، ترجمه: محمود محمدی، نشراحسان، (نسخه دیجیتالی: وب سایت قطب، گالری کتاب، نشانه‌های راه) ص73-76.
[3]. فاطمی نژاد، مجید، سلفیه جهادی، انتشارات دارالاعلام، قم، 1394ش، ص23.
[4]. ژیل کوپل، فرعون و پیامبر، ترجمه حمید احمدی، انتشارات کیهان، 1382ش، ص84-110.
[5]. همان، ص233.

نویسنده: مجتبی محیطی