پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ آیین‌های الهی و ادیانی که توسط پیامبران اولوا العزم، از ابتدای پیدایش بشر، در این کره‌ی خاکی، از سوی خداوند به بندگانش هدیه شده است، همگی در یک اصل کلی، با هم اشتراک داشته‌اند و آن اصل توحید یگانگی خداوند و انکار تمامی جوانب و برداشت‌هایی بوده که به تجسیم خداوند و تشبیه باری تعالی با بشر، منجر شود.[1]
اما گذر زمان و اختلاط برخی از باورهای بت‌پرستان و مشرکان در ادیان الهی اعم از مسیحی و یهودی و... باعث بروز برخی از افکار و عقاید باطل در این ادیان گردیده که یکی از این موارد، همان بحث جسم انگاری و تشبیه خداوند به مخلوقات، می‌باشد.
در مورد دین اسلام نیز با عنایت به نفوذی که در مقطعی، توسط اشخاص تاثیر گذار یهودی، در این آیین الهی صورت گرفت، برخی از این اباطیل، وارد این دین گشت، و عده‌ای مثل اهل حدیث با ظاهرگرایی و تمسک به ظاهر آیات و روایات و از کار انداختن عقل، خود مروج این تفکر در عقاید اسلامی شدند.
ابن تیمیه نیز به تبع اعتقاد اهل حدیثی که داشت، به این ورطه گرفتار شد. البته او در عین این‌که در جاهای مختلف به مواردی اشاره می‌کند که نتیجه‌ای جز جسمانیت خداوند ندارد، اما بارها به جهت این‌که از این اتهام مبرا شود، می‌گوید: ما در مورد کیفیت آن صحبت نمی‌کنیم، که به خیال خود از این اتهام رها شود.[2]
اما حقیقت این است که حتی، خود او هم نمی‌داند، تفکرش راجع به خداوند چیست، برای همین در مواردی این بلاتکلیفی او کاملاً مشخص می‌شود.[3] مثل این مورد که می‌گوید: «سخن درباره‌ی جسم بودن خدا و بدگویی از کسانی‌که خدا را جسم می‌دانند، در سخن پیشوایان حدیث نیامده است، آنان نه گفته‌اند که خدا جسم است، و نه آن را انکار نموده اند.»[4] نقل این کلام به این صورت، به‌طور واضح حاکی از سردرگمی ابن تیمیه در مورد توصیف خداوند و بی مبنایی کامل او در این قضیه می‌باشد.
بنابراین می‌توان گفت خدایی که ابن تیمیه در صدد توصیف آن است، دائماً بین این‌که جسم باشد یا نباشد، در رفت و آمد است و تکلیف او مشخص نیست.

پی‌نوشت:

[1]. نفی تجسیم و جسمانیت خداوند متعال.
[2]. نقد و بررسی افکار انحرافی ابن‌تیمیه در تفسیر آیات قرآن.
[3]. وصف خدا بر صفتی که ندانیم یعنی چه!!
[4]. ابن تیمیه، تقی الدین، صریح المعقول لصحیح المنقول، ج 1، ص 841، دارالکتب العلمیه، بیروت، بی تا.