پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ اگر لفظی در غیر از معنایی که در عرف محاوره برای آن وضع شده استعمال شود، مجاز می‌نامند، و این استعمال به‌جهت علاقه و مناسبتی است که میان معنای حقیقی و مجازی وجود دارد و استعمال مجازی همراه با قرینه‌ای است که مانع از اراده معنی حقیقی می‌باشد.[۱]
قول به حقیقت و مجاز، قول مشهور میان علمای ادب و بلاغت و اصول است و این دانشمندان، مجازی‌ سخن‌ گفتن را از مزایا و محاسن کلام فصیح و بلیغ برشمرده‌ و نبود مجاز در کلام را مساوی خالی بودن کلام از زیبایی، و مجاز را ابلغ از تصریح و حقیقت دانسته‌اند.[۲]
برخلاف مشهور علما وهابیت و در راس آن‌ها ابن تیمیه که از پیروی سلف، را شعار خود ساخته‌اند، وجود مجاز در قرآن را انکار کرده و معتقدند که معنای همه الفاظ قرآن و الفاظ رسول خدا، روشن و آشکار است و مجازی در آن‌ها وجود ندارد و همگی حقیقت هستند.[۴]
او معتقد است که تقسیم لغت به حقیقت و مجاز، مسئله حادث و بدعت‌آمیز است، اهل لغت و علمای سلف کلام را بر حقیقت و مجاز تقسیم نکرده‌اند و به این مسئله معتقد نبوده‌اند، و اگر به مجاز در لغت نیز قائل شویم، در قرآن مجازی وجود ندارد.[۵] و حال آن که این نظر برخلاف دیدگاه مشهور علماء سلف می‌باشد.

پی‌‍نوشت‌:
[۱]. جواهر البلاغة فی المعانی والبیان والبدیع، أحمد بن إبراهیم بن مصطفى الهاشمی، ص ۲۴۹، تحقیق: د. یوسف الصمیلی، الناشر: المکتبة العصریة، بیروت.
[۲]. یوسف بن أبی بکر بن محمد بن علی السکاکی، مفتاح العلوم، ص ۴۱۲، تحقیق: نعیم زرزور، الناشر: دار الکتب العلمیة، بیروت – لبنان، الطبعة: الثانیة، ۱۴۰۷ هـ - ۱۹۸۷ م.
[۳]. «ولوسقط المجاز من القرآن سقط منه شطر الحسن، فقد اتّفق البلغاء على أنّ المجاز أبلغ من الحقیقة ولووجب خلوّالقرآن من المجاز وجب خلوّه من الحذف والتوکید وتثنیه القصص وغیر‌ها»؛ عبد الرحمن بن أبی بکر، جلال الدین السیوطی، الإتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص۱۲۰، المحقق: محمد أبو الفضل إبراهیم، الناشر: الهیئة المصریة العامة للکتاب، الطبعة: ۱۳۹۴هـ/ ۱۹۷۴ م.
[۴]. احمد بن‌عبدالحلیم ابن‌تیمیه، مجموع الفتاوی (کتاب الایمان الکبیر)، ج۷، ص ۸۸، تحقیق: مصطفی عبدالقادرعطا، بیروت: دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۲۱ق؛ بن جبرین، عبد الله بن عبد الرحمن بن عبد الله، شرح أخصر المختصرات، ج۳۸، ص۱۸.
[۵]. احمد بن‌عبدالحلیم ابن‌تیمیه، همان، ج۷، ص۱۰3-۱۰2.