مباحث تاریخی
شهادت امیرالمؤمنین (علیه السلام) به دست شقی ترین مردم آخرالزمان یعنی ابن ملجم مرادی، از بزرگترین حوادث تلخی شمرده می شود که بر امت اسلامی تحمیل شده است. عده ای با خیال واهی ادعا کرده اند که حضرت در سخنان خود و در وصیتی که به اطرافیان خود فرموده اند امر به بخشودگی و گذشت از قصاص را داده اند. این در حالی است که بر اساس مستندات تاریخی و روایی، انتساب این ادعا به امیرالمؤمنین (علیه السلام) صحیح نیست.
اسلام در مواجهه با آئین و سنن ملل دیگر، برخوردی دوگانه داشته است. با آن رسومی که آنها را مخالف با مبانی دینی خود یافته است برخورد سلبی کرده و با سنن و رسومی که مخالف با بینش اسلام نبوده برخورد اثباتی داشته است به‌گونه‌ای که یا خود همان سنن را و یا اصلاح شده‌ی آنها را امضاء نموده و جزء، آداب و احکام دینی خود قرار داده است.
مورخین اهل سنت با اقرار به فضائل امام حسن (علیه‌السلام) در کتاب‌هایشان به کرامت و بزرگی و بخشش ایشان اقرار کرده‌اند. دوران حیات امام (علیه‌السلام) در زمانه‌ای سپری شد که بیشتر مسلمانان درگیر دنیاپرستی و هوای نفس بودند. امام (علیه‌السلام) با بخشش اموال خود به فقرا و آزاد کردن بندگان و زهد و دوری از دنیا، اسلام واقعی را به عالمیان نشان دادند.
مروان حکم، در تشییع جنازه امام حسن می‌گریست؛ امام حسین به او فرمود: هنگام حیات برادرم، ضد او بودی، اینک می‌گریی؟! گفت: هر چه کردم، بر کسی بود که حلمش از کوه مدینه بیشتر بود. داستان مشهوری نیز از برخورد مرد شامی با امام حسن در کتاب‌های فریقین نقل شده که پس از برخورد عالی امام، او که کینه اهل بیت داشت، احدی را بیش از آنان در روی زمین دوست نمی‌داشت.
حضرت خدیجه اولین نفری بود که به پیامبر اکرم ایمان آورد، وی بانوی خردمند حجاز، سرآمد همه‌ی زنان بود؛ او ملکه‌ی کمال و برخوردار از گوهرهای گران بهای پاکی بود؛ به خاطر شدت عفت و حیاء در زمان جاهلیت او را طاهره می‌خواندند. پیامبر اکرم همیشه از او به نیکی یاد کند و می‌فرمود: «خداوند زنی برتر و بهتر از او را به من نداده است.»
حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) به عنوان اولین بانوی مسلمان و یکی از چهار بانوی بهشتی، در دهم رمضان سال دهم بعثت بعد از سالها ایثارگری و بذل اموال در راه تبلیغ و ترویج اسلام به لقاءالله پیوست. علاوه بر علمای شیعه، محدثین و مورخین اهل سنت نیز، فضائل این بانوی آسمانی را در منابع معتبر خود جمع آوری کرده اند. مسلمانان به جهت حمایت های ایشان از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) همواره مدیون حضرت خدیجه (سلام الله علیها) هستند.
حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) بانوی بزرگوار رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) اولین بانویی هستند که به حضرت ایمان آوردند. دوران حیات طیبه ایشان، همواره در دفاع و یاری پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) سپری شد، تا آنجا که از ایشان باید به عنوان یاور و مدافع رسالت یاد کرد. تاریخ گواهی می‌دهد، حضرت خدیجه (سلام الله علیها) با بذل مال و ثروت خود از دین اسلام و همسر گرامی خود دفاع کردند. از منظر علمای اهل سنت، حضرت خدیجه (سلام الله علیها) ریشه و مصدر اهل بیت (علیهم السلام) هستند.
حضرت امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) نوری از آفتاب نبوّی و پرتوی از خورشید علوی هستند که در تاریخ می‌درخشند، چرا که آنها در خانه وحی دیده به جهان گشودند و در دامان پرمهر پیامبر، علی و حضرت فاطمه (علیهماالسلام) پرورش یافتند و در دوران زندگانیشان کوشیدند تا راه حقیقت را بر پویندگان آن نشان دهند و به همگان بیاموزند.
وجود مقدس امام کاظم (ع) شخصیتی آسمانی است که علاوه بر شیعیان، بزرگان اهل سنت نیز به مقام شامخ آن حضرت اذعان کرده‌اند. ابن حجر هیتمی به نقل از مسعودی، به جریان آزاد شدن حضرت از زندان هارون الرشید، خلیفه عباسی اشاره می‌کند؛ او علت این آزادی را تهدید امیرالمؤمنین (ع) در عالم خواب معرفی می‌کند.
«اثبات ولادت امیرالمؤمنین در خانه کعبه با استناد به سخنان خود آن حضرت» جوابی است به بعضی که اشکال کرده‌اند: «اگر ولادت حضرت علی در کعبه و خانه خدا صحیح است، پس چرا آن حضرت در سخنان خود به این امر استناد و اشارهای نکردهاند؟» واین فضیلت مختص به خود آن حضرت است و هرگز احدی با آن حضرت شریک نيست.
اگر سیری در زندگی امامان معصوم شیعه داشته باشیم، خواهیم دید که زندگی آنها آینه تمام‌نمای زندگی انسان‌ها است. از خصوصیات بارز امامان معصوم، جامعیت آن‌هاست. لذا توجه و روی‌‌آوری به معنویات، آنها را از پرداختن به زندگی مادی و روابط اجتماعی باز نمی‌دارد و این در حالی است که انسان‌های معمولی چنین توانایی را ندارند.
یکی از جانشینان دوازده گانه پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) حضرت امام علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) است، که دارای فضائل اخلاقی و حامل علم الهی که به نبیّ اکرم اعطا شد و نسل به نسل این علم در میان اهل بیت منتقل گشت تا به ایشان رسید، و جایگاهی بس رفیع در میان دوست و دشمن داشته است.
علاوه بر علما و محدثین شیعه، علمای اهل سنت نیز به بررسی ابعاد و شخصیت آسمانی امام صادق (ع) پرداخته اند. آن فضیلتی که بیش از همه در منابع اهل سنت به آن پرداخته شده، علم الهی حضرت (ع) و گسترش آن در بین تمام مسلمانان است. اذعان بزرگان اهل سنت همانند ابوحنیفه به افقهیت و اعلمیت حضرت نشان از بهره گرفتن علمای اهل سنت از دریای علم الهی امام (ع) است.
عبدالحمید گفت: گرویدن مردم عالم به اسلام، اثر دیدن اخلاق اسلامی صحابه بود؛ در حالی که در تاریخ آمده است، اخلاق اسلامی در فتوحات نشان داده نشد و چهره زیبایی از دین به دنیا ارائه نگردید، بلکه معارف اسلامی بود که باعث جذب به دین شد.