باز هم در تذکره(1) نقل کرده که بایزید عازم مکّه بود پیرى را در شام دید و قصد خود را براى او اظهار داشت، پیر گفت: پولت را به من بده و هفت بار به دور من طواف کن حجّ تو همین است! بایزید هم چنین کرد.
درویش: آرى، مولانا هم این داستان را به نظم آورده،(2) و رمزى که آن پیر طریقت به بایزید گفته بود این است:
                                   چون مرا دیدى خدا را دیده اى
                                                                      گرد کعبه صدق برگردیده اى
                                   کعبه را یکبار بیتى گفت یار
                                                                      گفت یا عبدى مرا هفتاد بار
                                   بایزیدا کعبه را دریافتى
                                                                      صد بها و عز و صد فر یافتى
                                   آمد از وى بایزید اندر مزید
                                                                      منتهى در منتهى آخر رسید
 آرى این پیر ارشاد از کعبه بالاتر بوده، مولانا گوید:
                                   ابلهان تعظیم مسجد مى کنند
                                                                      در جفاى اهل دل جد مى کنند
                                   آن مجاز است این حقیقت اى خران
                                                                      نیست مسجد جز درون سروران
ادیب زاده: این پیر کور که حتماً روشنى دلش را هم از دست داده بود، به چه شریعتى فتوا داده که بایزید زیارت بیت اللّه را ترک گوید و به دور او بگردد و ثواب بالاتر از حج را ببرد؟ آیا جز این بود که با همین حقّه و خودستایى، پول بایزید را گرفت و با ریشخند گفت: چون مرا دیدى خدا را دیده اى.
آقاى فاضل: عجب است از مولوى که این داستان هاى مغالطه آمیز را آب و تاب مى دهد. مگر پیامبر نفرمود: «اگر کسى به اندازه کوه ابوقبیس در راه خدا زر انفاق کند جاى حج را نخواهد گرفت».(3)
* * *
(1). همان، ص 163.
(2). مثنوى، ص 160.
(3). شیخ بهائى، اربعین.