حدیث افتراق حدیثی است منسوب به پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) که حاکی از پراکندگی امت اسلام به 73 گروه است. این روایت از سه قسمت تشکیل شده است:
قسم اول: تفرقه امت اسلام به هفتاد و سه فرقه
قسم دوم: گمراه بودن تمام فرقه‌ها جز یک فرقه
قسم سوم: تعیین گروه نجات یافته
مهم‌ترین بخش در این روایت، قسمت سوم (تعیین گروه نجات یافته) آن است. گروه نجات یافته در این حدیث، به شکل‌های گوناگون نقل شده است که در این نگاشته بحث بر حدیثی است که در آخر آن فراز "فرقه نجات یافته، گروهی است که بر آن‌چه من و یاران من هستند، باشند" قرار دارد.[1]
ایجی از علمای اهل‌سنت با اتکا بر این حدیث می‌نویسد: «کسانی‌که از پیامبر و یاران او تبعیت کردند، اشاعره، سلف محدثین و اهل سنت و جماعت هستند.»[2]
نکته مورد بحث این است که مراد از اصحاب (یاران) چیست؟

آیا مراد اجماع صحابه (یاران) است و نباید کسی از آن خارج شود؟ این صحیح نیست. چرا که تاریخ شاهد اختلاف میان اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بوده است.[3]
اکنون که اصحاب با هم اختلاف داشته، باید از کدام گروه از یاران تبعیت کرد؟ گروهی که به امام علی (علیه‌السلام) اقتدا کرده (مثل سلمان، ابوذر، مقداد، عمار، بریده، خزیمه و...) و گروهی نیز خلیفه اول (ابوبکر) و خلیفه ثانی (عمر) را به عنوان رهبر خود اختیار کرده‌اند. برای تبیین این بحث به مقالات حدیث اقتدا،[4] سفینه،[5] دوازده امام[6] و خلیفه اول و مساله هدایت[7] رجوع کنید.

پی‌نوشت:

[1]. بغدادی، ابوالفرج، تلبیس ابلیس، تحقیق: سید جمیلی، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ اول، 1405ه.ق، ص 7. رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، بیروت، دار المعرفه، ج 8، ص 221 – 222.
[2]. ایجی، عضد الدین، کتاب المواقف، تحقیق: عبدالرحمن عمیره، بیروت، دار الجبل، چاپ اول، 1416ق؛  1997، ج 1، ص 429 – 430.
[3]. موسوی، سید محمد، الفرقه الناجیه، بیروت، دار العلوم، چاپ اول، 1423 ق؛ ص 918- 920.
[4]. حدیث اقتداء
[5]. حدیث سفینه و امامت اهل بیت (علیهم السلام)
[6]. دوازده امام پاک یا حاکمان جائر!
[7]. خلیفه اول و مساله هدایت