پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در تشکیلات اداری بهائیت، بعد از بیت‌العدل اعظم، محافلی وجود دارند که به آن‌ها محافل روحانی ملّی می‌گویند و در پایتخت کشورها تشکیل می‌شوند. اعضای این محفل‌ها از میان اعضای محفل‌های محلی انتخاب می‌شوند به این صورت که در هر کشوری سالی یک بار (اول عید رضوان مصادف با دوم اردیبهشت) بهائیان برای انتخاب نمایندگان خود در محفل‌های ‌محلی در انتخابات شرکت نموده، سپس برگزیدگان آن‌ها از میان خود نُه نفر را، که همگی مرد هستند، به عنوان اعضای محفل‌های ملی انتخاب می‌کنند. طبق آنچه از مدارک و اسناد بهائیان به دست می‌آید محفل‌های ملّی وظایف متعددی به عهده دارند که با توجه به وظایف و اختیاراتشان مشخص می‌شود که این محفل‌ها قبل از آن‌ که یک محفل دینی باشند، محفل سیاسی اجتماعی هستند.

وظایف محفل روحانی-ملّی: نظارت بر امور حیاتی که اختصاص به مصالح امر بهائی دارد مثل ترجمه و نشر مطبوعات، امور مشرق الاذکارها، تبلیغ، تطبیق تعالیم بهائیت، حل اختلافات و مشکلات بهائیان، اداره‌ی متملکات و اوقاف بهائیت، محافظت و دفاع از امر بهائی در مقابل دشمنان، تهذیب مادی و معنوی اغنام الله، آماده کردن وسایل تربیت اطفال، تأسیس و تجهیز مؤسسات تربیت و اشراف نظارت بر آن‎ها، برگزاری مجالس موالید و اعیاد و وفیات، برگزاری مجالس و اجتماعات فکری و روحانی، نظارت بر محفل‌های محلی و هماهنگی میان آنان، انتخاب اعضای بیت‌العدل اعظم و... .[1] این محفل‌ها می‌توانند به منظور استفاده از اعضای جامعه‌ی بهائیان بر حسب مورد و نوع وظیفه نسبت به انتصاب چند نفر برای تشکیل کمیته‌های فرعی، که اصطلاحا آن‌ها را لجنات می‎گویند، اقدام نمایند. این لجنه‌ها با نام‌های مختلف و بر اساس نوع وظیفه و خدماتی که انجام می‌دهند عبارتند از: لجنه‌ی تبلیغ، لجنه‌ی الفت، لجنه‌ی ضیافت، لجنه‌ی مهاجرت، لجنه‌ی نشر نفحات‌الله (دستورات حسینعلی‌بهاء)، لجنه‌ی امور اجتماعی و... .[2] بر حسب دستورات رهبران بهائیت، آرا و مصوّبات محفل‌های روحانی لازم الإجرا و لازم الإتباع است، هرچند خلاف واقع و مصلحت باشد. شوقی‌افندی در سال 1341 هـ.ق خطاب به بهائیان چنین دستور داده است: «و کل، چه در داخل و چه در خارج محفل، باید اطاعت و انقیاد اعضای محفل نمایند و تصویب و تأیید اجرائاتش را نمایند و لو رأی اکثریت مخالف واقع و عاری از صواب باشد».[3] بر این اساس اگر کسی با محفل روحانی مخالفت کند از حق انتخاب در جامعه و عضویت در محافل روحانیه محروم خواهد شد.[4]

وظایف محفل روحانی- محلی: در ساختار تشکیلاتی حزب بهائی، محفل‌های محلی از نظر جایگاه و اهمیت بعد از بیت‌العدل اعظم و محفل‌های ملّی در رتبه‌ی سوم قرار دارند. این محفل‌ها عبارتند از: محافل شهرستان‌ها، که آن‎ها را محافل شهری و بلدی می‌خوانند و در شهرستان‌ها و بخش‌های بزرگ تشکیل می‌شوند و اعضای آن‌ها از میان بهائیان شهری برگزیده می‌شوند، و محافل قریه‌ها و محله‌ها، که بزرگان قریه و محل در آن‌ها گرد هم می‌آیند و درباره‌ی مسائل بهائیت تبادل نظر می‌نمایند. این محافل، هرساله در اول عید رضوان مصادف با دوم اردیبهشت انتخاب می‌شوند؛[5] به این صورت که بهائیانی که به سن 21سالگی رسیده‌اند می‌توانند اسامی نه نفر مرد را در ورقه نوشته و بدون امضا تسلیم محفل نمایند و هر شخصی که اکثریت نسبی را آورد به مدت یک سال به عضویت محفل ملّی انتخاب می‌گردد. بر اساس تقسیم کار ارکان حزب بهائی، این رکن از تشکیلات دارای وظایف ذیل است: الف: حل اختلاف بهائیان؛ آن‌ها برای حل اختلافات خود هرکجا که باشند به این محفل‌ها مراجعه می‌کنند و از رجوع به مقامات قضایی و دولتی کشور متبوع خود جدا پرهیز می‌نمایند و در حقیقت، در هر کشور و هر نقطه‌ای که باشند احساس بیگانگی کرده، دستورات محافل خود را بر قانون و دستور مقامات دولتی محلی ترجیح می‌دهند. ب: انتخاب اعضای محفل روحانی ملّی.[6] ج: تربیت اطفال، محافظت و سرپرستی ایتام، کمک و رعایت عجزه و ضعفا، نشر نفحات الله (دستورات حسینعلی‌بهاء و دیگر رهبران بهائیت و مصوبات بیت‌العدل اعظم) و شور در اموری امری.[7] د: مشورت و پیشنهاد نظریات مجمع به محفل ملّی در مورد اهداف جامعه‌ی بهائی و حفظ اداره‌ی جامعه هـ: تأسیس و اشتراک مجلات امریه با موافقت محفل روحانی ملّی. هیچ بهائی حق انتشار مطلبی ندارد، بلکه باید آن مطلب به تأیید محفل روحانی محلی و محفل روحانی ملّی برسد و توسط محفل روحانی ملّی منتشر شود.

پی‌نوشت:
[1]. سراج‌الدین احمد ولید، البهائیه و النظام العالمی الجدید، ج2، ص295-292.
[2]. ب. از باب تا بیت‌العدل، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا، ص161.
[3]. دکتر ح.م.ت، محاکمه و بررسی باب و بهاء، سه جلدی، تهران، انتشارات مصطفوی، سوم، 1344 ش، ج1، ص212.
[4]. گنجینه‌ی حدود و احکام، بی‌جا، مؤسسه‌ ملّی مطبوعات امری، سوم، 128بدیع، ص45.
[5]. دکتر ح.م.ت، محاکمه و بررسی باب و بهاء، سه جلدی، تهران، انتشارات مصطفوی، سوم، 1344 ش، ج1، ص158.
[6]. از باب تا بیت‌العدل، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا، ص158.
[7]. گنجینه‌ی حدود و احکام، بی‌جا، مؤسسه‌ ملّی مطبوعات امری، سوم، 128بدیع، ص45.